εκθεση απο το ΙΕΝΑΕ

μια θεωρητική προσέγγιση της συντήρησης στις νεες τεχνολογιες

Η σύγχρονη τεχνολογία στη συντήρηση έργων τέχνηςΤου Δρ. Μιχαήλ Β. Δουλγερίδη

Στην ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου, η στοιχειώδης φροντίδα για τη συντήρηση ενός αντικειμένου από τη φθορά του χρόνου είναι τόσο παλαιά όσο και το ενδιαφέρον του ανθρώπου για τη κατανόηση του ίδιου του αντικειμένου.
Το έργο τέχνης ως λόγος του ανθρώπου εκδηλώνεται μέσω της ύλης. Κατά συνέπεια, υπόκειται και αυτό στις διεργασίες των φυσικών νόμων που διέπουν τον πλανήτης μας, όσον αφορά την κατανόηση και τη φθορά των υλικών στοιχείων που το απαρτίζουν. Το χρονοδιάγραμμα της μακροβιότητάς του ως υπόσταση, εξελίσσεται στον χωροχρόνο σε συνθήκες που τις περισσότερες φορές αντιβαίνουν στην πραγματική διατήρηση της μορφής του.Ο άνθρωπος, ως συνδημιουργός και συνδραματουργός του κοινωνικού χώρου, από τις πρώτες δραστηριότητες που ανέπτυξε στην πολιτιστική του εξέλιξη, ήταν να διαφυλάξει το λόγο του έργου τέχνης που τον συνέδεαν με τη σιγουριά του χθες και τον εμψύχωναν με ελπίδες, με οράματα και αγωνιστικό παλμό για την προοπτική του καλύτερου αύριο.
Αυτή ήταν η αιτία που ώθησε τον άνθρωπο να προσπαθήσει με διαφόρους τρόπους και μεθόδους να περιορίσει ή και να αναστείλει όλους εκείνους τους φθοροποιούς παράγοντες που συντελούν στη φυσική καταπόνηση των υλικών στοιχείων του έργου τέχνης. Απώτερος σκοπός είναι η διατήρηση και η ευκολότερη αποκωδικοποίηση των πληροφοριών που του εμπιστεύτηκαν οι διάφοροι φωτισμένοι καλλιτέχνες μέσω της τέχνης τους.Αργότερα ασχολήθηκε και με την επιμέλεια των περιβαλλοντικών παραμέτρων έκθεσής του, του τρόπου παρουσίας του, με ειδικές επεμβάσεις στην ίδια τη μορφή και τη δομή του έργου τέχνης και τέλος με τις συνθήκες διακίνησης - μετακίνησης του, στο πολιτιστικό "γίγνεσθαι" προάγοντας την επικοινωνία των ανθρώπων.Με το πέρασμα των αιώνων τα προβλήματα που προέκυπταν κατά τις εργασίες διάσωσης - συντήρησης των έργων τέχνης για την διαφύλαξη της αυθεντικής ιστορικής μαρτυρίας των, συνεχώς πολλαπλασιάζονταν. Γίνονταν περισσότερο σύνθετα και δυσεπίλυτα. Ενώ από την άλλη πλευρά οι εμπειρικές γνώσεις των ειδικών πλέον δεν επαρκούσαν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών.
Ιστορικά, τα υλικά κατασκευής του εικαστικού έργου τέχνης έχουν απόλυτη συνάρτηση με την περιοχή που δημιουργείται, δηλαδή το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχει ο καλλιτέχνης και δημιουργεί. Επίσης σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η γειτνίαση με τα πλησιέστερα εικαστικά κέντρα της περιοχής, οι συναλλαγές και η διακίνηση των ιδεών που σημειώνονται (δάνεια μορφολογικά, εικονογραφικά κ.τ.λ.), καθώς και οι οικονομικές ανταλλαγές που υπήρχαν με αυτά. Οι εμπορικές ανταλλαγές μεταξύ των διαφόρων κοινωνιών (πέραν της διακίνησης των τυπικών καταναλωτικών αγαθών) περιελάμβαναν και τη διακίνηση των υλικών ζωγραφικής, όπως και όλων των ειδών υλικά, (χρωστικές ουσίες, χρώσεις, ποικίλες κόλλες, διαφόρων τύπων υφασμάτων και ξύλων, βερνίκια και ρητίνες), αξιόλογων κατά το πλείστον για την εποχή τους, καθώς επίσης και κάθε άλλου είδους εμπορεύσιμου υλικού ή αντικειμένων τέχνης . Η συμβολή των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων, που σημειώνονται στο χώρο των θετικών επιστημών τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, κρίθηκε από κάποια στιγμή πλέον αναγκαία. Κύριος λόγος ήταν να προσδιοριστεί, να ερευνηθεί, να μελετηθεί και να εξηγηθεί η συμπεριφορά της ύλης στο έργο τέχνης καθώς και να επιδιωχθεί η αντιμετώπιση του φαινομένου σε επιστημονικό επίπεδο.
Η εφαρμογή της γνώσης (ορισμένων) τεχνολογικών επιτευγμάτων και (συγκεκριμένων) τεχνικών διαδικασιών (της σύγχρονης τεχνολογίας), συνέβαλε στην αλλαγή διόδων προσέγγισης της γνώσης για το έργο τέχνης από τους ιστορικούς της τέχνης και τους συντηρητές των έργων τέχνης. Αυτή η αλλαγή τους επέτρεψε να διεισδύσουν στην εσωτερική αρχιτεκτονική δομή των έργων τέχνης και να αποκτήσουν πρόσβαση σε αθέατες πληροφορίες οι οποίες ήταν αδύνατον να προέλθουν μόνο μέσα από την οπτική και μορφολογική πληροφορία την οποία αποκτούν από την οπτική εμπειρία που διαθέτουμε στο ορατό φάσμα.
Οι πληροφορίες αυτές διεύρυναν τον γνωστικό ορίζοντα για το ζωγραφικό έργο, ο ιστορικός της τέχνης γινόταν πλέον κοινωνός των υλικών με τα οποία έχει δομηθεί το ζωγραφικό έργο τέχνης και με την αυθεντικότητα των υλικών που συνεχίζει να υπάρχει ως εικαστική δημιουργία έως σήμερα. Επίσης αποκτούσε οπτική εμπειρία στην αρχική ιδέα του καλλιτέχνη, τον τρόπο με τον οποίο εκτελέστηκε η ενσάρκωση της ιδέας του, το σχέδιο, την αγωνία του, την ένταση της σταδιακής εξέλιξης της ζωγραφικής του σύνθεσης, την οργάνωση του χώρου, την κατανομή της σύνθεσης, τον προβληματισμός του για την ανάδειξη της ύλης και της μορφής των υλικών στοιχείων που το απαρτίζουν. την ανίχνευση των τεχνικών και μορφολογικών ιδιαιτεροτήτων των έργων τέχνης(όπως είναι οι διάφορες βελατούρες, λαζούρες, λάκκες, κ.τ.λ.). την τεχνική μίξη των χρωμάτων και την τεχνολογία κατασκευής των χρωματικών στρωμάτων, όπως την χρήση της χρωματικής προετοιμασίας, για την ανάδειξη ιδιαιτέρων αισθητικών αρετών.
Τα πιθανά εικονογραφικά δάνεια, τις επιρροές, αλλά και τις καλλιτεχνικές σχέσεις που είχαν τα διάφορα καλλιτεχνικά κέντρα μεταξύ τους, τις επιδράσεις που δέχτηκαν οι ζωγράφοι, σε υλικά, σε χρώσεις, σε χρωστικές, στο τρόπο χρήσης των συνδετικών ουσιών για τη δημιουργία του χρωματικού μίγματος του τρόπου ζωγραφικής εκτέλεσης του θέματος, τη χρήση ειδικών προστατευτικών βερνικιών για τα έργα τους.
Επίσης των τυχών διορθωτικών επεμβάσεων που έχει δεχθεί είτε από τον ίδιο τον δημιουργό είτε από κάποιον άλλο καλλιτέχνη που επεμβαίνει ζωγραφικά σε άγνωστο χρόνο στην αρχική οργάνωση της σύνθεσης, έπειτα από επιθυμία του κατόχου του έργου. τις φθορές που έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της ζωής του από ατυχείς συντηρήσεις, τους μηχανισμούς καταπόνησης της αρχιτεκτονικής δομής του έργου τέχνης από το περιβάλλον στο οποίο εκτίθεται.
Η νέα γνώση που προσέφερε η σύγχρονη τεχνολογία στην επιστήμη της ιστορίας της τέχνης και κυρίως στη διάσωση- συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς επέτρεψε στο σύγχρονο μελετητή του έργου τέχνης να επανεξετάσει και να αναθεωρήσει πολλές από τις προηγούμενες εκτιμήσεις, και να προτείνει άλλες που τεκμηριώνονται πλέον με επιστημονικά δεδομένα, που αποκαλύπτουν τις αληθινές αρετές του έργου τέχνης.